ابزارآلات دستی از زمان ماقبل تاریخ وجود داشته و به مرور زمان با پیشرفت تکنولوژی تغییرات زیادی در آن ایجاد شده است. در کنار این پیشرفت‌ها چالش‌های زیادی نیز بین کاربر و ابزارآلات وجود دارد. از جمله انتخاب ابزار نامناسب که باعث آسیب به کاربر و کاهش بهره‌وری آن می‌شود.
استفاده از ابزار نامناسب یا استفاده نامناسب از ابزار منجر به ایجاد مشکلات اسکلتی-عضلانی می‌شود. مشکلات اسکلتی عضلانی شامل آسیب به تاندون‌ها، عضلات، مفاصل و عصب می‌شود که در طول یک دوره زمانی طولانی بروز داده شده و قسمت‌های زیادی از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
از جمله دلایلی که منجر به ایجاد مشکلات اسکلتی عضلانی می‌شود شامل مواردی چون وضعیت دست و مچ دست، فشار مکانیکی، لرزش، سروصدا، گشتاور، نقطه دما و فشار است. با کاهش مواجهه این عوامل خطر ابتلا به مشکلات اسکلتی عضلانی نیز کاهش می‌یابد.
دستورالعمل‌های ارگونومیک
بنابر دلایلی که اشاره شد دستورالعمل‌های ارگونومیک در طراحی ابزارآلات بسیار موردتوجه قرار گرفته است. طراحی ارگونومیک با اطمینان از پشتیبانی ابزار از نیازها و ظرفیت کاربر نقش بسیار مهمی در بهینه‌سازی عملکرد انسان دارد.
قبل از هرچیزی اطلاعاتی در رابطه با ابزار به دست آورید که شامل موارد زیر است:
- عملکرد ابزار چگونه است؟ و الزامات کار با ابزار “مثل مقدار گشتاور” چیست؟
- ابزار کجا مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
- چه کسی از ابزار استفاده می‌کند؟ (اطلاعاتی در رابطه با جنسیت و بازه سنی کاربر کسب کنید)
پس از پاسخ به این سوالات به منظور کاهش آسیب‌های احتمالی دستورالعمل‌های ارگونومیک که در ادامه آمده است را در نظر بگیرید.
وزن ابزار
وزن ابزار تاثیر زیادی در روش نگه‌داشتن آن در دست کاربر دارد. آیا یک یا دو دست برای ثابت نگه‌داشتن ابزار مورد نیاز است؟ چه مدت زمانی کاربر می‌تواند ابزار را در دست نگه دارد؟ استفاده از ابزار به چه میزان دقتی نیاز دارد؟ وزن ابزارهایی که با یک دست استفاده می‌شوند بهتر است از 1.4 کیلوگرم تجاوز نکنند. همچنین وزن ابزارهایی که هنگام استفاده به دقت بالایی نیاز دارند باید کمتر از 0.5 کیلوگرم در نظر گرفته شود.
توزیع وزن ابزار نیز باید به گونه‌ای باشد که منجر به تراز گرانیگاه ابزار با مرکز در دست گرفتن آن شود. به عنوان مثال دریل‌هایی که قسمت جلوی آن سنگین است به تلاش زیادی برای تعادل در حین استفاده نیاز دارد. هنگامی که نمی‌توان وزن ابزار را کاهش داد یا هنگامی که ابزار تعادل ضعیفی دارد بهتر است از بالانسر ابزار استفاده شود.
دسته ابزار
دسته ابزار باید به گونه‌ای طراحی شده باشد که کاربر بتواند با تنظیم انگشتان خود آن را به راحتی به حالت مشت در دست بگیرد. ابزارهایی که ظریف هستند و برای ظریف‌کاری استفاده می‌شوند، باید طوری طراحی شود که کاربر بتواند دسته آن را در انگشت‌های خود جا داده و کنترل بیشتری روی ابزار داشته باشد.
شکل ابزار
مهم‌ترین قسمتی که در شکل ظاهری ابزار نقش بسیار مهمی در وضعیت مچ دست کاربر دارد دسته آن است. پس از تعیین نوع کار و محل کار، شکل دسته ابزار را اتنخاب کنید. دسته‌ای را انتخاب کنید که نیاز به خم شدن بیش از حد مچ دست نداشته باشد و به کاربر اجازه دهد دست‌ها را در حالت خنثی نگه دارد.
هنگامی که نیرو در یک خط مستقیم در راستای ساعد و مچ دست اعمال می‌شود، مخصوصا زمانی که نیرو به صورت افقی اعمال می‌شود بهتر است از دسته‌های تفنگی استفاده شود. ابزارهایی با دسته مستقیم برای کارهایی مناسب هستند که نیرو عمود بر ساعد و مچ دست اعمال می‌شود یا بهتر بگوییم زمانی که نیرو به صورت عمودی اعمال می‌شود. دسته‌های خمیده زمانی موثر هستند که بیشتر کارها مانند دست و بازو در یک سطح و ارتفاع اجرا می‌شود.
قطر دسته ابزار
دسته ابزارها معمولا به شکل استوانه‌ای یا بیضی هستند و قطر دسته‌هایی که در حالت مشت به دست گرفته می‌شود (به عنوان مثال پیچ‌گوشتی) ترجیحا 3.8 سانتی‌متر است. حداقل قطر توصیه شده برای دسته ابزار 3 سانتی‌متر و حداکثر 4.6 سانتی‌متر است. قطر ابزارهایی که دارای دسته باریک هستند و مثل موچین به دست گرفته می‌شود ترجیحا 1 سانتی‌متر است و حداقل قطر توصیه شده برای دسته این نوع ابزار 0.8 سانتی‌متر و حداکثر 1.3 سانتی‌متر است.
طول ابزار
ابزارهایی با دسته کوتاه باعث ایجاد فشار در کف دست می‌شود بنابراین باید به اندازه وسعت کف دست باشد. اندازه طول دسته ابزار حداکثر باید 14 سانتی‌متر و حداقل 10.2 سانتی‌متر باشد. دسته‌های گردی که دارای روکش نرمی هستند هیچ فشاری به دست وارد نمی‌کند. اگر با دستکش کار می‌کنید، طول دسته باید بلند باشد.
فاصله دو دسته
در ابزارهایی مانند انبردست و انبرک که دارای دو دسته هستند، فاصله بین دو دسته باید ترجیحا 7.6 سانتی‌متر باشد. حداقل این فاصله 5.1 سانتی‌متر و حداکثر آن 10 سانتی‌متر بوده که هم برای آقایان و هم خانم‌ها مناسب است. ابزارهایی که فاصله دو دسته آن کمتر باشد نیاز به فشار کمتری برای نگه داشتن دسته‌ها دارد.
متریال
در یک ابزار استاندارد باید اصطکاک کافی بین دست و دسته آن وجود داشته باشد. ابزارهای دستی باید از مواد بدون لغزش، غیررسانا و تراکم‌پذیر ساخته شده باشد. دسته‌هایی که دارای بافت خاصی هستند راحت‌تر در دست گرفته شده و مانع از سرخوردن ابزار از دست کاربر می‌شود. از خرید ابزارهایی که دارای دسته بیش از اندازه براق هستند جلوگیری کنید.
در ابزارهای برقی ویژگی عایق حرارتی و الکتریکی بسیار مهم بوده و انتخاب ابزارهایی که دارای دسته پلاستیکی یا سیلیکون هستند توصیه می‌شود.
اصول ارگونومیک در ابزار برقی
ابزارهای برقی جایگزین مناسبی برای ابزارهای دستی که برای استفاده نیاز به نیروی زیادی دارند هستند. هر چقدر نیروی لازم برای استفاده از یک ابزار زیاد باشد، خطرات آسیب‌های احتمالی نیز بیشتر خواهد بود. ارتفاع دکمه‌های ابزار باید 2.5 سانتی‌متر باشد تا بیشتر از یک انگشت دست به آن دسترسی داشته باشد.
لرزش
ابزارهای برقی باید تا جای ممکن لرزش نداشته باشد. به همین منظور بهتر است از روکش و دستکش‌های ضدلرزش استفاده شود. البته ناگفته نماند که نگهداری درست از ابزار نیز لرزش آن را تا جای ممکن کاهش می‌دهد.
فشار تماسی
استرس یا فشار مکانیکی هنگام استفاده از ابزار به کف دست و انگشت‌ها منتقل می‌شود. مخصوصا زمانی که باید نیروی زیادی اعمال شود. مقدار نیرو نباید بیشتر از 10 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع باشد. نیروی اعمال شده توسط انگشت (مثل فعال کردن یک دکمه یا قفل کشویی) بر روی بافت فشار وارد می‌کند.
