تمامی مصالح و تجهیزات، چه کوچک و چه بزرگ که در ساختمان سازی از همان ابتدای کار مورد استفاده قرار می‌گیرند با در نظر داشتن اهدافی خاص طراحی و ساخته شده‌اند. اسپیسر که در فارسی می‌توان آن را فاصله گذار معنی کرد یکی از کوچک‌ترین تجهیزاتی که در مراحل ابتدایی ساخت‌وساز مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسپیسرها انواع مختلفی دارند و در بخش‌های مختلفی هم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اسپیسر چیست؟
اسپیسر قطعه‌ای کوچک است که در هنگام اجرای فونداسیون و بتن مسلح در میان قالب بتن و میلگرد قرار داده می‌شود تا بین این دو فاصله لازم به دست آید. خوردگی میلگردها در اثر تماس با بتن یکی از مشکلات عمده در بتن‌ریزی و اجرای فونداسیون است. راه‌حل آن نیز استفاده از اسپیسرها است. به عبارتی هدف از نصب اسپیسرها جلوگیری از بروز هر گونه خوردگی در میلگردها است.
چرا از اسپیسرها استفاده می‌کنند؟
سازه‌های سنگین مانند فونداسیون و همچنین مقاطع بتنی حجیم، دارای بافت میلگردی پر حجم‌تر و سایز میلگردهای ضخیم‌تر هستند. به این دلیل فشار وارده توسط آرماتورها در این‌گونه مقاطع، نسبت به سایر مقاطع مانند سقف‌ها و تیرها، به اسپیسر بیشتر است و باید اسپیسر مناسبی انتخاب شود تا توان لازم برای تحمل فشار وارده را دارا باشد.
انواع اسپیسر
اسپیسر پلاستیکی
اسپیسرهای پلاستیکی رایج‌ترین نوع مورد استفاده در پروژه‌های کوچک و بزرگ ساختمانی است. اسپیسرها اگر چه از مصالح مقاوم ساخته می‌شود اما در مقایسه به دو نوع دیگر اسپیسر از مقاومت به مراتب کمتری برخوردار است و این مسئله مهم‌ترین ضعف اسپیسرهای پلاستیکی در نظر گرفته می‌شود.
مزایا اسپیسر پلاستیکی
- مهم‌ترین مزیت مربوط به اسپیسرهای پلاستیکی که بسیاری را به استفاده از آن‌ها ترغیب می‌کند، مقرون به صرفه بودن آن‌ها است. به طوری که هزینه ساخت آن‌ها به مراتب از دیگر انواع اسپیسرها کمتر است.
- از طرفی هم پلاستیک از جمله موادی است که به راحتی شکل می‌گیرد، بنابراین امکان ساخت اسپیسرهایی با اشکال مختلف به وجود آمده است.
- نکته دیگری هم در خصوص استفاده از اسپیسرهای پلاستیک این است که کار با این نوع از اسپیسرها با توجه به وزن کمی که دارند بسیار ساده و سریع است.
اسپیسر بتنی
اسپیسرهای بتنی بعد از نوع پلاستیکی از رایج‌ترین انواع هستند. استفاده از اسپیسرهای بتنی مزایایی را در پی دارد که بسیاری از نقاط ضعف اسپیسرهای پلاستیک را برطرف می‌کند. مقاومت بسیار بالا از مهم‌ترین نقاط قوت این نوع از اسپیسرها محسوب می‌شود و از این رو احتمال تماس بتن و میلگردها با مواد فرساینده و مخرب در مقایسه با حالت‌های استفاده از اسپیسرهای پلاستیکی به مراتب کاهش می‌یابد.
از سوی دیگر، اسپیسرهای بتنی از جنس بتن هستند و به همین دلیل هم سازگاری بسیار بالایی با بتن و میلگرد دارند. ضریب انبساط و انقباض بتن و اسپیسر تقریباً مشابه هم است و از بابت تغییر شکل اسپیسرها در اثر تغییرات دمایی نیز باید خیالی راحت داشت.
اسپیسر فلزی
اسپیسرهای فلزی نوع دیگری از اسپیسرها هستند که در برخی از پروژه‌های ساختمانی به دو نوع دیگر ترجیح داده می‌شوند. در ساخت این نوع اسپیسرها می‌توان آن را به شکل و اندازه‌های مختلفی در آورد. در ساخت اسپیسرهای فلزی اغلب از میلگردها استفاده می‌کنند. به طوری با تغییر شکل آن را به شکلی در می‌آورند که میلگردها بتوانند به راحتی روی آن ثابت قرار بگیرند. اسپیسرها مقاومت فشاری بالاتری نسبت به نوع پلاستیکی و سازگاری بهتری نیز با بتن دارند.
انواع اسپیسر بر اساس کاربرد
به دو نوع کفی و دیواری تقسیم می‌شوند.
اسپیسرهای کفی یا افقی
آن‌هایی هستند که روی کف قرار می‌گیرند و خود نیز انواع مختلفی دارد.
- هاردفیکس برای شبکه‌های میلگردی سنگین و فوق سنگین و میلگردهای با قطر حداقل ۱۴ میلی‌متر توصیه می‌شود.
- ماکس فیکس برای شبکه‌های با وزن متوسط و شبکه‌های میلگردی با قطر میلگرد ۸ تا ۲۲ میلی‌متر توصیه می‌شود.
- مینی فیکس در شبکه‌های میلگردی سبک و حرارتی استفاده می‌شود. در میلگردهای با قطر ۶ تا ۱۴ میلی‌متر توصیه شده است.
- یوفیکس جهت استفاده در سازه‌های با وزن متوسط مانند تیرها، پوترها، کف‌های نیمه سنگین و … با توان باربری نقطه‌ای ۲۰۰ کیلوگرم طراحی شده است.
- دابل فیکس مخصوص استفاده در سقف‌های دال بتنی و یا کف‌های بتنی با ضخامت نسبتاً بالا است که جهت مسلح سازی آن‌ها دو ردیف میلگرد استفاده شده است.
- ساید فیکس در سازه‌های با وزن متوسط، مانند تیرها، پوترها، کف‌های نیمه سنگین و … با توان باربری نقطه‌ای ۲۰۰ کیلوگرم طراحی شده است. پیشنهاد می‌شود اسپیسر ساید فیکس برای سازه‌های با قطر میلگرد حداقل ۱۴ مورد استفاده قرار گیرد.
- فلت بار مخصوص استفاده بر روی سطوح نرم و فرو رونده مانند بلوک‌های پلی استایرن طراحی و تولید شده است. بهترین محل قرارگیری اسپیسر پلاستیکی فلت بار، محل تقاطع میلگردها است. قادر به جای دادن میلگرد از قطر ۸ تا ۱۶ میلی‌متر میان فک‌های کارگیر خود است.
- فلت فیکس در سطوح افقی با شبکه میلگردی با قطر ۶ تا ۱۴ میلی‌متر و سبک مانند سقف‌های نرم و فرو رونده، مورد استفاده قرار گیرد و استفاده آن در سایر سطوح سبک منطقی نیست، چون صفحه تخت زیرین ممکن است سازه را دچار ضعف مقطعی نماید.
اسپیسرهای دیواری یا عمودی
به دلیل نفوذ عوامل محیطی مخرب به داخل بتن، خوردگی میلگردها اتفاق می افتاد و بر همین اساس خوردگی میلگرد موجب تخریب مقطع بتنی می شود. برای ایجاد پوشش بتنی دقیق در سطوح عمودی و دیوارها از انواع اسپیسرهای زیر استفاده می‌کنند.
- ویل فیکس مخصوص استفاده در سطوح عمودی مانند دیوارها، ستون‌ها، مقاطع مدور و… در بتن‌های در جا یا پیش‌ساخته، به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- کیج فیکس مخصوص استفاده برای سطوح عمودی که توسط قالب‌های سنگین و رونده اجرا می‌شوند و همچنین برای قفسه شمع‌های حفاری، طراحی و تولید شده است.
- ویل سان مخصوص استفاده در سطوح عمودی با وزن متوسط و همچنین سطوح مورد نظر برای بتن‌ریزی توسط قالب‌های رونده و بالا رونده است.